कांगड़ा,नवनीतशर्मा।इसदौरमें,जबप्रतिदिनकिसीनकिसीपरिचित,किसीनकिसीआत्मीयकेप्रस्थानकीसूचनाएंआमबातहै,मनोबलकीपरीक्षाजारीहै।विचलितकरनेवालीकतिपयसूचनाओं,दृश्यों,निरंतरबंटतेज्ञानऔरसक्रियसलाहोंकेबावजूदहिमाचलमेंहोना,दिल्लीयाअन्यशहरोंमेंहोनेसेकहींअधिकसुरक्षितहोनाहै।आभारहरियाली!धन्यवादपहाड़ो!शुक्रियादेवदारो!इसकेबावजूदकुछदृश्यडरातेहैं।एकदृश्यदेखिएगा।जिसप्रदेशमेंविवाहसमारोहमें20,अंत्येष्टिमेंभीइतनेहीलोगोंकाशामिलहोनेकापरिस्थितिजन्यएवंर्तािककनियमहै,वहींकोरोनाकाटेस्टकरवानेकेलिएएकव्यक्तिपंक्तिमेंखड़ाहै।यहदीपहैकिसीघरका।
करीब200व्यक्तियोंकीपंक्तिहै।औरयहपंक्तिकविअज्ञेयकीपंक्तिवालीपंक्तिनहींहैजिसमेंवहकहतेहैंकि‘इसकोभीपंक्तिकोदेदो।’वहटेस्टकरवानेइसलिएआयाहै,क्योंकिबेटापॉजिटिवआचुकाहै,पत्नीभीपॉजिटिवहै।इसेभीदोदिनसेबुखारआरहाहै।सभीकहरहेहैं,टेस्टकरवाहीलो।कोईनहींजानताकियहसंक्रमितहैयानहीं।याफिरकिसीकोसंक्रमणदेदेगायाकिसीसेसंक्रमणलेलेगा,क्योंकिपंक्तिमेंखड़ाहै।चारघंटेहोगएहैं।बादमेंपताचलताहै,‘दोतीनदिनकेबादआइएगा।’यहदिल्लीकेमित्रकोफोनकरताहैऔरमित्रछूटतेहीकहताहै,अरेक्याहिमाचलप्रदेशमेंघरसेसैंपललेनेकाप्रविधाननहींहै?
स्मरणहोआताहैलोकसभामेंएकलिखितसवालकाजवाब।18सितंबर,2020कोस्वास्थ्यराज्यमंत्रीअश्विनीकुमारचौबेनेबतायाथाकि2019केआंकड़ोंकेमुताबिकउत्तराखंडमें257प्राथमिकचिकित्साकेंद्रहैं,पंजाबमें432हैंऔरहिमाचलमें606हैं।पंजाबकेग्रामीणक्षेत्रोंमें16प्राथमिकचिकित्साकेंद्रहैंऔरहिमाचलवउत्तराखंडकेग्रामीणक्षेत्रोंमेंक्रमश:20औरशून्यहैं।यादनहींकिहिमाचलमेंकोईबड़ेआंदोलनइसबातकेलिएहुएहोंकिस्वास्थ्यसेवाओंकोसुधाराजाए।जहांमांगहोतीरही,प्राथमिकचिकित्साकेंद्रकोक्रियाशीलकरनेकीघोषणाएंडॉ.यशवंतसिंहपरमारकेसमयसेलेकरअबतकहोतीरहीं।क्रियाशीलहोनातबसंभवहोताहैजबक्रियाकरनेकेलिएढांचाभीहो।यानीमानव,मशीन,सामानऔरधन।जबमहामारीक्षीणपड़जाएगी..बचेहुएलोगोंकादायित्वहोगाकिइनपक्षोंकाअंकेक्षणअवश्यकरें।
मानवसंसाधनकीबातकरेंतोप्रख्यातहार्टसर्जनडॉ.देवीप्रसादशेट्टीकीहालियासलाहहिमाचलप्रदेशकोभीमाननीचाहिए।नर्सेंचाहिए,वेंटिलेटरऔरउसकेसंचालनमेंदक्षलोगचाहिए।यहसचहैकियहजिम्मेदारीसमाजभीलेकिइतनाज्ञानहरव्यक्तिकोहोकिवहघरमेंकिसीमरीजकोआक्सीजनदेनेकेयोग्यतोहो।जिलाअस्पतालनाहनमेंमुख्यमंत्रीकेसामनेजिसप्रकारएकमहिलानेअपनादुखड़ारोयाहै,वहकुछकहताहै।बेशक,हिमाचलप्रदेशकेकईसकारात्मकपक्षहैं।पहलाहैहिमाचलप्रदेशहोनाजहांप्राकृतिकआक्सीजनभरपूरहै।शारीरिकगतिविधिजीवनमेंशामिलहै।दूसराहैजनसंख्याकमहोना।कुछऔरउज्ज्वलपक्षहैं।
वैक्सीनकासंदर्भलें।भारतीयस्टेटबैंक,पंजाबकेएकअध्ययनकेमुताबिक,हिमाचलप्रदेशऔरहरियाणाअपनेपड़ोसीराज्यपंजाबसेकहींआगेहै।पंजाबमें45से59आयुवर्गकेलोगकुलजनसंख्याका13.7प्रतिशतहै।इसमेंसेकेवल27फीसदकोहीटीकालगाहै।60सेऊपरवालेकुलजनसंख्याका12.3प्रतिशतहैं।हिमाचलमें45से59आयुवर्गके14.5फीसदहैंऔरइनके56.4फीसद कोटीकालगगयाहै।हिमाचलमें60सेऊपरके12.2फीसदलोगहैंजिनमेंसे61प्रतिशतकोटीकालगचुकाहै।जहांतकनकारात्मकताकीबातहै,हरबातकेलिएशासन-प्रशासनकोकोसनेवालेसमाजमेंभीकमनहींहै।शक्तिपीठज्वालामुखीमेंकोरोनापीड़ितमहिलाकाशवउठानेकेलिएघंटोंतकजबकोईनहींआयातोएसडीएमधनवीरठाकुरऔरडीएसपीतिलकराजआए।बद्दीमेंउत्तरप्रदेशकेकोरोनासंक्रमितकामगारकीचितातहसीलदारमुकेशशर्माऔरनगरपरिषदकेकार्यकारीअधिकारीरणवीरठाकुरनेतैयारकी।
बेशकनालागढ़मेंकुछदिनपहलेहीएकशवकोकचरागाड़ीमेंढोयागयाथा।दरअसल,यहकांधोंकीगुमशुदगीदर्जकरनेवालादौरभीहैजबकोरोनाकेभयनेअपनोंकोअपनोंसेदूरकरदियाहै।बेशककईलोगमररहेहैंपरवेशरीरोंकीयात्रासमाप्तहोनेकीउदासकरनेवालीघटनाएंहैं।त्रासदीतोवहांहैजहांसंवेदनाओंकीमृत्युहोरहीहै।ज्वालामुखीमेंतोकांधेनहींथेदिल्लीमेंसमानुभूतियासहानुभूतिकेकांधेभीउतरगए।हैरतहैकिऐसेलोगऔरझुंडभीहैंजिनकीसंवेदनाएंविचारधाराकेनामपरइतनीपाषाणऔरएकांगीहोचुकीहैंकिउन्हेंकतिपयलोगोंकीमौतपरभीहर्षहोरहाहै।बहरहाल,यहसमयभीबीतजाएगा।सरकारकीबड़ीमददहोसकतीहैअगरनिजीहाथधनकेबजायजरूरतकासामानदें,उससामानकोमरीजकेहितमेंप्रयोगकरनेकेलिएमानवसंसाधनभीदें।सरकारकोधनदेनेकाअर्थहैमददमेंनिविदाप्रक्रियाकेकारणविलंबकरना।समरशेषहैइसलिएप्रयासबढ़ानेहोंगे।
[राज्यसंपादक,हिमाचलप्रदेश]